Alimenty od małżonka – w trakcie trwania małżeństwa i po rozwodzie
Prawo rodzinne konstruuje zasadę ciągłości trwania obowiązku alimentacyjnego między małżonkami zarówno w trakcie trwania związku małżeńskiego, jak i po jego rozwiązaniu (przez rozwód, unieważnienie). Kiedy zatem możemy domagać się od drugiego małżonka alimentów?
Obowiązek alimentacyjny w trakcie małżeństwa
Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny aktualizuje się już w momencie zawarcia małżeństwa, wtedy bowiem dochodzi do założenia rodziny. Bez znaczenia dla tej okoliczności pozostaje okoliczność, czy małżonkowie są bezdzietni, czy też doczekali się potomstwa.
Każdy z małżonków ma obowiązek przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny oraz indywidualnych potrzeb drugiego małżonka, oczywiście w ramach swoich możliwości zarobkowych i majątkowych. Oznacza to konieczność wzięcia pod uwagę zarobków i dochodów, jakie małżonek zobowiązany mógłby uzyskać całkowicie wykorzystując swój potencjał. Patrzymy więc na siły fizyczne i zdolności umysłowe małżonka, a nie na rzeczywiście otrzymywane przez niego dochody.
Wzajemny obowiązek alimentacyjny małżonków wyznacza zasada równej stopy życiowej przy uwzględnieniu zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni tej osobie prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. W związku z tym, że obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny rozłożony jest na małżonków proporcjonalnie, małżonek niezdolny do pracy lub zajmujący się domem i dziećmi, również może żądać od współmałżonka dostarczania środków na swoje indywidualne potrzeby.
Bez względu na to, czy małżonkowie zamieszkują i prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, czy też pozostają w faktycznej separacji, każde z nich – z czego niestety niewiele osób zdaje sobie sprawę – może żądać od drugiego spełnienia opisanych wyżej obowiązków na drodze procesu cywilnego.
Alimenty dla małżonka po rozwodzie
W sytuacji rozwiązania związku małżeńskiego, po orzeczeniu rozwodu, kwestia obowiązku alimentacyjnego ulega modyfikacjom, co do zasady jednak obowiązek ten zachowuje pewną ciągłość. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że decydujące znaczenie dla postaci dalszego obowiązku alimentacyjnego między byłymi małżonkami ma sentencja wyroku rozwodowego, a ściślej – orzeczenie o winie.
Uprawnienie małżonka, który nie ponosi wyłącznej winy za rozkład pożycia (zwykły obowiązek alimentacyjny)
Małżonek, który nie jest wyłącznie winny rozkładu pożycia może żądać od drugiego alimentów w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego, jeśli małżonek uprawniony znajduje się w niedostatku. W stanie niedostatku znajduje się osoba, która niezależnie od swojej woli nie ma możliwości zaspokajania własnych potrzeb. Niezbędnym jest jednak wskazanie, że w tym wypadku zastosowania nie znajduje już zasada równej stopy życiowej byłych małżonków.
Obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia (rozszerzony obowiązek alimentacyjny)
Natomiast w przypadku przypisania przez sąd w wyroku rozwodowym winy rozkładu pożycia tylko jednemu z małżonków, małżonek niewinny może domagać się od winnego zaspokajania swoich usprawiedliwionych potrzeb (alimentów) niezależnie od pozostawania w niedostatku, o ile rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej. Przy ocenie pogorszenia sytuacji materialnej istnieje możliwość wzięcia pod uwagę sytuacji małżonka uprawnionego zgodnego z jego faktycznymi uprawnieniami w tym zakresie, a nie rzeczywistej sytuacji, w jakiej znajdował się on w trakcie trwania związku małżeńskiego.
Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego
Obowiązek alimentacyjny małżonków wygasa dopiero w momencie śmierci jednego z nich, jak również w przypadku ponownego zawarcia związku małżeńskiego przez uprawnionego. Ponadto, jeżeli zobowiązanym jest małżonek, który nie został w wyroku rozwodowym uznany za winnego rozkładu pożycia, to obowiązek taki ustaje wraz z upływem pięciu lat od uprawomocnienia wyroku orzekającego rozwód, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd przedłuży ten termin.
O alimenty od małżonka można ubiegać się już w procesie rozwodowym, nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby takie powództwo zostało złożone już po orzeczeniu rozwodu w odrębnym postępowaniu.
Przeczytaj inne nasze wpisy dotyczące alimentów:
Alimenty na dorosłe dziecko (2021)
