Alimenty na dorosłe dziecko (2021). Czy trzeba je płacić? Czy można się od nich uchylić?

Alimenty to jest temat, który wydaje się być powszechnie znany i rozumiany. Duża część społeczeństwa wręcz osiągnęła biegłość w zakresie znajomości przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, regulujących obowiązek alimentacyjny wobec dziecka i byłego małżonka. Jest to bardzo obszerny temat, wokół którego narosło wiele mitów. Jednym z nich jest to, że alimenty na dziecko płaci się do czasu uzyskania przez nie pełnoletności. 

Nic bardziej mylnego.

Czym są więc alimenty na dorosłe dziecko?

Alimenty na dorosłe dziecko – kiedy trzeba je płacić?

Wbrew pozorom alimenty na dorosłe dziecko to nie jest żadna wyjątkowa sytuacja. 

Pamiętajmy, że rodzice mają obowiązek alimentacyjny wobec dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Jest to obowiązek wynikający wprost z ustawy i istnieje niezależnie od wyroku sądu, a więc obciąża on nawet rodziców będących małżeństwem. 

W praktyce, temat alimentów na dorosłe dziecko dotyczy sytuacji, kiedy alimenty zostały zasądzone wyrokiem sądowym lub uzgodnione w umowie alimentacyjnej. 

Warto pamiętać, że przepisy określają sytuacje, w których obowiązek alimentacyjny ustaje lub kiedy można się od niego uchylić. Jednak to od sądu będzie zależało, jak zinterpretuje okoliczności faktyczne, które opisuję poniżej. To sąd ostatecznie stwierdzi, czy te okoliczności zaszły i czy obowiązek rzeczywiście ustał. 

Kiedy ustaje obowiązek alimentacyjny wobec dziecka?

Kluczowa jest zdolność do samodzielnego utrzymania się. Przyjmuje się, że dziecko niepełnoletnie nie ma takiej zdolności. Może ono jednak dysponować majątkiem, który przynosi dochody i te dochody pozwalają na jego utrzymanie, wówczas rodzice nie mają obowiązku łożenia na dziecko. Jeśli dziecko jednak osiągnie zdolność do samodzielnego utrzymania się przed 18-tymi urodzinami i faktycznie będzie samo się utrzymywało, obowiązek alimentacyjny rodziców ustanie. Częściej jednak dziecko jest w stanie samo zarobić na siebie trochę później, a to oznacza, że zgodnie z polskim prawem rodzice muszą utrzymywać dorosłe dziecko.

Alimenty a nauka pełnoletniego dziecka

Uznaje się, że dziecko może się samodzielnie utrzymać, kiedy skończy naukę i będzie gotowe do pracy. Nie ma żadnej uniwersalnej reguły, która określałaby, kiedy dokładnie to nastąpi. 

A co, jeśli pełnoletnie i zdolne do pracy dziecko chce się dalej uczyć?

Jeśli jego zdolności i kompetencje pozwalają na ukończenie studiów, obowiązek alimentacyjny trwa nadal. Sądy uznają, że rodzice powinni w miarę swoich możliwości dążyć do tego, żeby dziecko – jeśli tego chce i jest do tego zdolne – ukończyło studia wyższe. 

A jeśli dziecko poszło na studia, ale się do nich nie przykłada, czy nadal rodzice muszą je utrzymywać?  

Tu sprawy się komplikują (dla dziecka). Jeśli nie zdaje ono egzaminów, nie chodzi na zajęcia, powtarza lata studiów- obowiązek alimentacyjny rodziców ustaje. 

Podobnie sprawa wygląda, jeśli dziecko zdecydowało się na podjęcie studiów dopiero po dłuższym czasie od ukończenia szkoły średniej i jest już w wieku bardziej zaawansowanym niż większość świeżo upieczonych studentów. Wtedy trudno mówić o tym, że podjęcie studiów to kontynuacja nauki. Rodzice nie maja wówczas obowiązku łożenia na utrzymanie dziecka. 

Oczywiście, prawdziwe życie nie jest czarno-białe. Są takie sytuacje, że nawet ukończenie studiów nie oznacza pełnej gotowości do pracy. Obowiązek alimentacyjny nie zawsze ustanie np. w przypadku aplikantów adwokackich czy lekarzy na stażu, jeśli nie będą w stanie samodzielnie się utrzymać. Problematyczna też bywa sytuacja doktorantów. 

W każdym przypadku to od sądu będzie zależało utrzymanie obowiązku wobec dziecka w takiej sytuacji.

Alimenty a choroba dziecka

Jeżeli niezdolność dziecka do samodzielnego utrzymania się wynika z jego niepełnoprawności lub z nieuleczalnej choroby, wtedy oczywiście obowiązek alimentacyjny trwa nadal, nawet jeśli dziecko jest już pełnoletnie. Może się więc zdarzyć, że obowiązek ten nie ustanie aż do śmierci dziecka. 

Obowiązek alimentacyjny nie ustanie również, jeśli dziecko cierpi na chorobę psychiczną, np. schizofrenię, która w danym momencie uniemożliwia mu podjęcie pracy i samodzielne utrzymanie się. 

Warto pamiętać, że również niezdolność do pracy wywołana narkomanią nie wyłącza automatycznie obowiązku alimentacyjnego. Oczywiście tutaj sąd zawsze bierze pod uwagę okoliczności danej sprawy, ale jednak znowu- kluczowy jest tu brak realnej możliwości zarobkowania. Sąd może oczywiście uzależnić wypłatę świadczeń w taki sposób, żeby wykluczyć możliwość wydania ich na używki. Za każdym razem będzie też oceniał sytuację pod kątem zgodności z zasadami współżycia społecznego, ale generalna zasad jest taka, że nawet dorosłe dzieci uzależnione od narkotyków muszą być utrzymywane przez rodziców. 

Dziecko w niedostatku

A co stanie się w sytuacji, kiedy obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka już ustał, a ono np. straciło pracę?

Mówiąc w uproszeniu: jeśli obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci raz ustał, to już się nie „odrodzi”. Czy to znaczy, że rodzice zwolnieni są z niego raz na zawsze?  

Nie. Jeśli utrata pracy doprowadziła do tego, że dziecko popadło w niedostatek, to wówczas stosujemy zasady ogólne z KRO, które dotyczą obowiązku alimentacyjnego. Zasady te mówią, że o dorosłą osobę w niedostatku troszczą się krewni w linii prostej i rodzeństwo. Jeśli dziecko pozostaje w związku małżeńskim, to małżonek jest w pierwszej kolejności zobowiązany do pomocy. Rodzice w takiej sytuacji są zobowiązani dopiero jeśli małżonek i dzieci nie mogą obowiązku alimentacyjnego zrealizować. 

Uchylenie się od alimentów na dorosłe dziecko

Obowiązek alimentacyjny wobec dorosłego dziecka występuje często, ale nie jest on bezwzględny. Rodzic może się od niego uchylić, jeśli świadczenia alimentacyjne powodują nadmierny uszczerbek lub jeśli dziecko nie podejmuje żadnych działań, które miałyby je doprowadzić do usamodzielnienia się. Można też uchylić się od obowiązku alimentacyjnego wobec pełnoletniego dziecka, jeśli utrzymywanie go jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Nadmierny uszczerbek finansowy dla rodziców

Jeśli świadczenia alimentacyjne na pełnoletnie dziecko wiążą się dla rodziców z nadmiernym uszczerbkiem finansowym, mogą oni uchylić się od obowiązku alimentacyjnego. 

Oczywiście „nadmierny uszczerbek” nie został nigdzie zdefiniowany, więc zawsze należy to oceniać przez pryzmat konkretnych okoliczności. Patrząc na orzecznictwo sądów można założyć, że mieści się on gdzieś pomiędzy znacznym obniżeniem stopy życiowej a sytuacją, w której rodzice nie mogą realizować swoich usprawiedliwionych potrzeb. 

Jeśli więc dochodzi do takiej sytuacji, to wówczas nabieramy innej perspektywy i inaczej oceniamy sytuację pełnoletniego dziecka. I tak, na przykład: jeśli utrzymywanie studenta studiów dziennych, który przykłada się do nauki i zdaje wszystkie egzaminy powoduje nadmierny uszczerbek dla rodziców, mogą oni wymagać, aby dziecko podjęło jakąś pracę dorywczą i przynajmniej częściowo pokryło koszty swojego utrzymania. Inaczej również będzie oceniane podjęcie nauki na studiach zaocznych (odpłatnych), w sytuacji, w której zapłata czesnego dla rodziców nie jest znacznych obciążeniem, a inaczej, kiedy spowoduje w ich majątku nadmierny uszczerbek.

Brak starań dziecka o samodzielne utrzymywanie się

Ustawodawca stoi na stanowisku, że pełnoletniemu dziecku, które nie podejmuje żadnych starań, aby się usamodzielnić, nie przysługują alimenty od rodziców. 

Dlatego, jak pisałam wyżej, jeśli dziecko nie przykłada się do nauki, opuszcza zajęcia, nie zdaje egzaminów i powtarza lata – rodzic może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego. To samo może zrobić, jeśli dziecko, pomimo pełnej zdolności, w ogóle nie podejmuje nauki ani pracy. 

Zasady współżycia społecznego

Rodzic może również uchylić się od obowiązku alimentacyjnego wobec pełnoletniego dziecka, jeśli łożenie na jego utrzymanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Oczywiście, to sąd będzie oceniał tę ewentualną sprzeczność, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności. Przykładowo można jednak wskazać, że jeśli dziecko:

• nie utrzymuje kontaktu z rodzicem, 
• dopuszcza się wobec rodzica przemocy, 
• kieruje wobec niego groźby,
• zachowuje się wobec rodzica wulgarnie lub agresywnie,

utrzymywanie obowiązku alimentacyjnego wobec takiego dziecka może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. 

Alimenty na dorosłe dziecko – uchylenie w praktyce

Powtórzę to, co napisałam na początku artykułu: obowiązek alimentacyjny wynika z przepisów prawa i tak naprawdę jest niezależny od wyroku sądowego. Oznacza to, że obciąża on oboje rodziców, niezależnie od tego, czy są małżeństwem czy nie. 

Trzeba więc pamiętać, że na rodzicach zawsze ciąży obowiązek utrzymania dziecka. Co za tym idzie- nawet pełnoletnie dziecko, które np. studiuje i nie może się samo utrzymać, ma prawo żądania od swoich rodziców będących małżeństwem pomocy w utrzymaniu się. Pójdźmy dalej: to dziecko ma możliwość pozwania rodziców o alimenty, jeśli nie otrzymuje od nich wymaganego prawem wsparcia.

Natomiast w praktyce temat uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego dotyczy głównie tych rodziców, którzy płacą alimenty na dziecko w wysokości określonej w wyroku sądu lub w umowie alimentacyjnej. 

Jak uchylić się od alimentów na dorosłe dziecko?

Co do zasady- należy skierować pozew do sądu. Nie można zaprzestać płacenia alimentów bez stosownego orzeczenia. Gdy mamy wyrok, ugodę sądową lub umowę alimentacyjną sporządzona przed notariuszem z obowiązkiem poddania się egzekucji- samowolne zaprzestanie płacenia alimentów może skończyć się u komornika.  Należy więc wnieść pozew z odpowiednim żądaniem. Trzeba w nim wykazać jedną z przyczyn ustania obowiązku. 

Możemy więc wskazać na jedną z okoliczności opisanych powyżej, tj. uszczerbek majątkowy po stronie rodziców lub brak działań dziecka zmierzających do usamodzielnienia się. Mamy również możliwość powołania się na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. 

Co jednak zdarza się na najczęściej, to zmiana okoliczności, które leżały u podstaw zasądzenia obowiązku alimentacyjnego. W takiej sytuacji wskazujemy w pozwie, że np. dziecko skończyło szkołę i jest gotowe do podjęcia zatrudnienia. Jeśli dziecko założyło własną rodzinę i ją utrzymuje- to również jest wystarczające do stwierdzenia, że obowiązek alimentacyjny rodzica wygasł.  Można też podnieść, że sytuacja rodzica nagle się pogorszyła i nie stać go na dalsze łożenie na rzecz pełnoletniego dziecka. To jednak nie zawsze będzie skutkować uchyleniem obowiązku, a może skończyć się jedynie obniżeniem alimentów. 

Obranie odpowiedniej strategii procesowej i przygotowanie pozwu z odpowiednio sformułowanym żądaniem nie należy do najłatwiejszych zadań. Sprawne poprowadzenie sprawy i udowodnienie okoliczności, na które się powołujemy, bardzo często wymaga wsparcia prawnika doświadczonego w sprawach o alimenty. Zachęcamy do kontaktu z naszą kancelarią w Gdańsku. Chętnie odpowiemy na Państwa pytania i pomożemy we wszystkich sprawach z zakresu alimentów. 

Uchylenie alimentów na dorosłe dziecko – FAQ

Poniżej odpowiadam na kilka najważniejszych praktycznych pytań związanych z pozwem o uchylenie alimentów:

Kancelaria prawa rodzinnego w Gdańsku – zapraszamy do kontaktu

Jeśli mają Państwo jakieś pytania dotyczące alimentów na rzecz innych osób lub mają Państwo inny problem prawny z zakresu prawa rodzinnego, zachęcamy do kontaktu z naszą kancelarią w Gdańsku.

Od kilkunastu lat zajmujemy się prawem rodzinnym. Szczególnie rozległe doświadczenie mamy w prowadzeniu spraw rozwodowych. Pomagamy również w uregulowaniu kontaktów z dziećmi i podziale majątku. Zajmujemy się również kwestiami korzystania z mieszkania po rozwodzie.

---

Przeczytaj inne artykuły dotyczące alimentów:

Alimenty od małżonka – w trakcie małżeństwa i po rozwodzie

Alimenty na rodzica (2021)

---