Przeciwdziałanie mobbingowi – czyli jak ochronić firmę przed mobbingiem.

Jesteś pracodawcą / pracodawczynią? Zapewne wiesz, że masz obowiązek przeciwdziałania mobbingowi.

Z przepisów Kodeksu pracy wynika, że musisz dbać o dobra osobiste pracowników, szczególnie o ich godność. Do Twoich zadań należy również zapewnienie takiej atmosfery w pracy, która sprzyja ochronie tych dóbr. Musisz stworzyć takie warunki, w których dobra pracowników będą szanowane zarówno przez Ciebie i osoby, które występują w Twoim imieniu, jak i przez innych pracowników.

A co to oznacza w praktyce? 

Ten artykuł odpowiada na pytania:

Dlaczego trzeba przeciwdziałać mobbingowi?

Jak ustalić, jakie działania antymobbingowe sprawdzą się w Twojej firmie?

Co konkretnie trzeba zrobić, żeby skutecznie przeciwdziałać mobbingowi?

Tradycyjnie, na dole artykułu znajduje się też krótka sekcja FAQ.

Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi – dlaczego muszę się nim przejmować? 

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, masz prawo wybrać sposób, w jakim spełnisz swój ustawowy obowiązek przeciwdziałania mobbingowi. Masz różne opcje, o których piszę dalej, ale zacznijmy od podstaw.

Na antymobbingowe działania pracodawcy składają się:

1.     Prewencja antymobbingowa – czyli działania, które zmniejszają ryzyko wystąpienia mobbingu

2.     Eliminacja mobbingu – czyli działania podejmowane, kiedy do mobbingu już doszło. Musisz wtedy ochronić mobbowanego pracownika i zapewnić, że niezgodne z prawem działania się skończą.

Oznacza to, że na jakiekolwiek kroki się zdecydujesz, musisz dążyć do tego, żeby realnie wykluczyć mobbing z Twojego zakładu pracy. Pamiętaj, że „markowanie” przeciwdziałania mobbingowi, fasadowe działania, czy puste polityki bez konkretnej treści nie załatwią sprawy.  

Dlaczego?

Pomijając oczywiste – czyli negatywne społeczne skutki mobbingu i bardzo trudną sytuację, w której postawisz swojego pracownika, mobbing w Twojej firmie to również wysokie koszty. Jeśli masz w firmie mobbera, spada produktywność pracowników. Pojawiają się błędy, zwolnienia lekarskie, wzrasta fluktuacja personelu. Dlatego mówi się, że przeciwdziałanie mobbinowi się pracodawcom po prostu opłaca. 

Dlaczego jeszcze warto przeciwdziałać mobbingowi?

Jeśli pracownik wytoczy Ci sprawę o mobbing, do Ciebie będzie należało wykazanie, że podjąłe_aś rzeczywiste działania, które miały mu przeciwdziałać. Sąd będzie je wnikliwie oceniał i sprawdzał, czy z obiektywnego punktu widzenia Twoje działania były potencjalnie całkowicie skuteczne. 

Mówiąc prościej: sąd sprawdzi, czy zrobiłeś_aś wszystko, co realnie mogło wykluczyć mobbing w Twojej firmie. Jeśli uzna, że tak, zwolni Cię z odpowiedzialności.  

To, że dojdzie do mobbingu będzie wynikać z tego, że np. pracownik nie skorzystał z opcji, które mu zaoferowałeś_aś w ramach prewencji antymobbingowej albo mobber świadomie złamał panujące w miejscu pracy zasady. Ty, jako pracodawca, zrobiłeś_aś wszystko, aby do tego nie doszło, reszta była poza Twoją kontrolą. 

Jak ustalić, które działania antymobbingowe sprawdzą się w Twojej firmie?

Jak pisałam wyżej, możesz wybrać, co konkretnie zrobić, aby spełnić swój kodeksowy obowiązek przeciwdziałania mobbingowi. Nie jest to jednak swobodny, niczym nieskrępowany wybór, bo przecież chcesz, żeby Twoje działania były skuteczne.

Jak wybrać skuteczne środki przeciwdziałania mobbingowi?

Wybierając rodzaj, zakres i nasilenie działań anytmobbingowych, warto uwzględnić specyfikę konkretnego zakładu pracy. Przed podjęciem decyzji, dobrze wziąć pod uwagę następujące czynniki:

Liczba pracowników i struktura zatrudnienia w firmie

Jak liczna jest załoga? Czy struktura firmy jest jasna? Wiadomo, kto jest czyim przełożonym i kto do kogo raportuje? Czy pracownik wie, kto ma prawo rozliczać go z zadań, a kto nie? A może ma wrażenie, że ma kilku szefów? Czy wie, co ma zrobić, jeśli będą wydawać sprzeczne polecenia? 

Charakter i ilość potencjalnych interakcji między pracownikami

Czy stawiasz w swojej firmie na pracę zespołową? Praca jednego pracownika znacząco wpływa na pracę drugiego? A może sytuacja zawodowa pojedynczego członka zespołu, np. ocena pracy albo wynagrodzenie, zależy od wysiłku większej liczby pracowników? Czy kryteria awansów są jasne, czy raczej zdajesz się na uznaniowość? Wiesz co robić, kiedy w zespole pojawią się konflikty?

Rodzaj środowiska pracy

Czy pracujecie pod presją czasu? Zadania są stresujące? Dbacie o work-life balance? Atmosfera w pracy jest bardzo formalna, czy zapewniacie szansę na oddech? Czy zespół jest zróżnicowany pod względem społecznym, np. zatrudniasz kobietę w typowo „męskim zawodzie”? Czy praca jest monotonna? Jak często przeprowadzacie kontrole? Jak wygląda kwestia biurokracji? 

Próbując przeciwdziałać mobbingowi na serio, warto szczerze odpowiedzieć sobie na powyższe pytania. Jeśli coś Cię zaniepokoi i poczujesz, że gdzieś mogła wytworzyć się przestrzeń na mobbing, zacznij działać. 

Jak spełnić obowiązek przeciwdziałania mobbingowi w praktyce?

Przejdźmy więc do konkretnych działań, które składają się na walkę z mobbingiem w Twoje firmie.

Po pierwsze – edukacja

Szkolenia, kampanie informacyjne, mailingi – jakkolwiek do tego nie podejdziesz, warto jest zacząć od szerzenia wiedzy o tym, czym jest mobbing i jakie są jego konsekwencje. 

Jeśli potrzebujesz uzupełnić tę wiedzę, zapraszam do mojego artykułu, w którym na licznych przykładach tłumaczę, jakie zachowania stanowią mobbing w pracy, a które działania, zdaniem polskich sądów, nim nie są. 

Dobrym pomysłem jest przeprowadzenie wewnętrznego szkolenia lub np. zamówienie webinaru prowadzonego przez prawnika doświadczonego w prawie pracy. Możesz też przygotować materiały edukacyjne i rozpowszechnić je między pracownikami.  Możesz rozesłać informacje mailem do całej załogi lub zamieścić je w przestrzeni dostępnej dla wszystkich pracowników.

Warto postawić na przystępną wiedzę, która zapewni Ci realny skutek w postaci ugruntowanej wiedzy wśród pracowników wszystkich szczebli. Może Ci to pomóc powstrzymać zapędy potencjalnych mobberów, którzy dopiero od Ciebie dowiedzą się, że to, co robią lub chcą zrobić stanowi mobbing. Z drugiej strony – świadomy swoich praw pracownik, szybciej zareaguje i przeciwstawi się działaniom mobbera, co całkowicie leży w dobrze pojętym interesie Twojej firmy.

Jeśli nie jesteś pewien, co może zrobić i czego może żądać pracownik, który jest ofiarą mobbingu, przeczytaj mój artykuł na ten temat.

Odpowiednia organizacja pracy 

Zanim sięgniemy po doraźne środki, warto spojrzeć na całość organizacji pracy i ocenić, czy to, jak funkcjonuje nie sprzyja występowaniu mobbingu. 

Warto wprowadzić przejrzystą strukturę organizacyjną, z jasnymi zasadami podległości służbowej. Ustal, jak podejmowane są decyzje, jak ma wyglądać procedura rozwiązywania konfliktów. Zadbaj też o to, aby ścieżki awansu i podnoszenia kwalifikacji były przejrzyste. Eliminuj uznaniowość.

Bardzo dobrą praktyką jest też ustalenie zasad komunikacji. Zarówno w ujęciu praktycznym (m.in. dopuszczalne pory i kanały komunikacji służbowej), jak i ogólnym (np. zasada odnoszenia się do siebie z szacunkiem).

Te reguły dotyczące organizacji pracy mogą znaleźć się, np. w regulaminie pracy, ale nie ma przeszkód, by ująć je także w innych dokumentach, czy politykach. 

Polityka antymobbingowa

„Polityka antymobbingowa” to chwytliwa nazwa, ale chodzi głównie o to, żeby zasady dotyczące przeciwdziałania mobbingowi w Twojej firmie przede wszystkim:

• istniały 

Ustal: na jakie prewencyjne kroki się decydujesz i jak je przeprowadzasz, co robisz, kiedy ktoś zgłasza mobbing, jak ma to zgłosić, co się dzieje po zgłoszeniu. 

• zostały spisane lub przynajmniej utrwalone 

Aby móc wykazać, że w Twojej firmie obowiązują jakieś zasady przeciwdziałania mobbingowi, warto mieć je spisane, najlepiej w formie przejrzystego dokumentu

• i zostały podane do wiadomości pracowników

Jeśli chcesz realnie chronić swoją firmę przed mobbingiem, zapoznaj pracowników z zasadami antymobbingowymi. To nie musi być oficjalny dokument (choć tak jest najlepiej), najważniejsze, żeby pracownicy mieli szansę się z nim zapoznać i do niego wrócić, kiedy zajdzie taka potrzeba. W Twoim interesie leży to, żeby wykazać, że tak się zadziało.

Co powinna zawierać polityka antymobbingowa?

Jeśli – do czego namawiam – zdecydujesz się spisać swoje zasady antymobbingowe w formie dokumentu, zrób to dobrze. Pamiętaj, że nie ma żadnych prawnych regulacji dotyczących zawartości takiej polityki. Warto jednak podejść do tego rozsądnie, mając przed oczami cel, który przyświeca stworzeniu tego dokumentu.

Pamiętaj też, że nie musisz tytułować tego dokumentu „polityką antymobbingową”. Mogą to być „Zasady przeciwdziałania mobbingowi”, „Działania antymobbingowe” albo jakakolwiek inna podobna nazwa. Możesz też „politykę antymobbingową” ująć w ramy odrębnego rozdziału w regulaminie pracy. 

Co w niej zawrzeć?

Definicja mobbingu 

Aby polityka antymobbingowa spełniła swoją rolę, powinna dobrze tłumaczyć, czym jest mobbing. 

Najbezpieczniej posłużyć się kodeksową definicją, choć nie zaszkodzi uzupełnić jej o jakieś wyjaśnienia. Wskaż podstawę prawną. W zależności od stopnia sformalizowania Twojej polityki, możesz dodać kilka przykładów zachowań stanowiących mobbing. 

Procedura wyjaśniająca w polityce antymobbingowej

Następnie polityka antymobbingowa (lub inny dokument tego typu) powinna informować pracowników o tym, co mają zrobić, jeśli są ofiarą lub świadkiem mobbingu. Jak i komu mają to zgłosić? 

Poinformuj też, co się dzieje w następstwie zgłoszenia mobbingu. Jaką procedurę to uruchomi? Jeśli cenisz transparentność, rozpisz to w szczegółach, ale jeśli z różnych względów nie chcesz tego robić, możesz postawić na większy stopień ogólności. Ważne, żeby takie procedury naprawdę istniały, były przestrzegane i służyły przeciwdziałaniu mobbingowi. 

Możliwość zgłoszenia mobbingu przez pracownika

Ustal, jak pracownik, który podejrzewa, że jest ofiarą mobbingu lub jest jego świadkiem, może Ci to zgłosić. 

Najłatwiej jest stworzyć dedykowany adres email, do którego dostęp ma ściśle ograniczony krąg osób. Pamiętaj, żeby dobrać ten krąg ostrożnie i rozwagą.  Możesz też przygotować miejsce na wnoszenie formalnych skarg, np. urna, skrzynka, gdzie można złożyć skargę w tradycyjnej formie pisemnej. Spotykanym rozwiązaniem jest też ustalenie dni i godzin, w których pracodawca przyjmuje skargi i wnioski od pracowników składane osobiście.

Wykorzystaj regulamin pracy

Najprostszym narzędziem pracodawcy służącym realizacji obowiązku przeciwdziałania mobbingowi jest regulamin pracy. Już w nim możemy zawrzeć zasady, które obowiązują w firmie i które mają chronić pracowników przed wystąpieniem mobbingu. Warto jednak wskazać, że to są reguły ustanowione w tym konkretnie celu. 

Naturalnym miejscem w regulaminie pracy, w którym możesz to zrobić, jest rozdział o obowiązkach pracodawcy. Warto też wspomnieć o karach porządkowych nakładanych za mobbowanie w rozdziale im poświęconym.   

Last, but not least: zaopiekuj się mobbowanym pracownikiem

Nowocześni i odpowiedzialni pracodawcy nie tylko stanowczo eliminują mobbing, który wystąpił w miejscu pracy, ale otaczają stosowną opieką ofiarę mobbingu. 

Jeśli mimo starannie wdrożonych środków, w Twojej firmie doszło do mobbignu, pomóż pracownikowi. Po pierwsze – spróbuj rozwiązać konflikt. Możesz wyznaczyć osobę, która pomoże uspokoić sytuację, a jeśli to nie odniesie skutku, zwróć się do zewnętrznego mediatora.

W sytuacji, gdy mobbing wszedł już w bardzo zaawansowaną fazę, możesz zaoferować pracownikowi np. opłacenie pomocy psychologicznej albo lekarskiej. Możesz też zastanowić na sfinansowaniem pomocy prawnej, a nawet, jeśli sytuacja tego wymaga, pomocy w przekwalifikowaniu się pracownika. 

Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi – podsumowanie

Pamiątaj, że nie musisz skorzystać ze wszystkich wymienionych w tym artykule sposobów przeciwdziałania mobbingowi. Nie ma też katalogu środków, które pracodawca obowiązkowo musi podjąć, aby sprostać obowiązkowi z Kodeksu pracy. 

Zachęcam jednak do wnikliwej analizy sytuacji we własnej firmie. Zakładam, że zależy Ci na zadowolonych, zaangażowanych i wydajnych pracownikach. Mobbing w miejscu pracy to coś, co z dużym prawdopodobieństwem Ci takich pracowników odbierze. Nie czekaj na pierwszy pozew, zastosuj środki prewencyjne.

Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi – FAQ

Kompleksowa obsługa prawna – wdrożenie polityki antymobbingowej

Potrzebujesz pomocy w procesie realizacji obowiązku przeciwdziałania mobbingowi? Pomogę Ci przeanalizować sytuację w Twoje firmie i wspólnie dobierzemy odpowiednie środki, które ochronią ją przed tym zjawiskiem. Mogę Ci również pomóc w opracowaniu polityki antymobbingowej lub uzupełnieniu regulaminu pracy o stosowne postanowienia. Przeprowadzam również szkolenia dla pracowników dotyczące mobbingu, w tym szkolenia zdalne. Zapraszam do kontaktu z naszą Kancelarią w Gdańsku.